Pershendetje, keni disa shkrime interesante,
ju lutem meditoni rreth tyre sidomos ndaj shkrimit Plaku i nderuar dhe udhetaret e trenit...
Lexim te kendshem!!!
Si mėsojnė studentėt nė Universitet
Shkathtėsitė nė LEXIM
Te lexuarit ėshtė proces kritik si nė shkollė ashtu edhe nė jetėn e pėrditshme, pėr tė gjithė njerėzit. Ne 40
vitet e fundit shkencėtar tė ndryshėm i kanė studiuar lidhjet ne procesin e tė lexuarit (ēka ndodhė me Trurin gjatė kėsaj
kohe) dhe si tė ligjėrohet procesi i tė lexuarit. Nga kjo ide ka filluar edhe studimi i 'Si mėsojnė Studentet e Universitetit' dhe si funksionon memoria e Trurit tek studentet.
Ky studim ėshtė bėrė pėr shkak se shumė student kanė rėnė nga provimi edhe pse kanė lexuar shumė mė shumė se
ata te cilėt i kanė dhėnė provimet.
Janė disa rekomandime tė cilat janė duke u ligjėruar ne Universitetit Limpopo qė nga 2006.
Nė vazhdim do ti gjeni hap pas hapi, rekomandimet se si memoria e Trurit funksionon. Kjo strategji ka funksionuar
pėr studentet e Limpopo dhe mund te ju ndihmoj edhe juve.
01. Gjithsesi, duhet te lexoni qė nga dita e parė e ligjėratave/mėsimit
Shumica e studenteve nuk i kryejnė detyrat me kohė, shkojnė nė ligjėrata dhe nuk i kthehen shėnimeve tė cilat
i kanė marr gjatė ditės, ose nuk e ripėrsėrisin mėsimin nga libri tė njėjtėn ditė dhe kjo shndėrrohet nė shprehi jo frytdhėnėse.
Studentet duhet t'i ikin kėtyre situatave, ata duhet pas ēdo ligjėrate, t'i pėrsėrisin mėsimet, tė njėjtėn ditė dhe duhet
t'i ikin situatave kur fillojnė ti lexojnė shumė libra nė tė njėjtėn kohė, sepse ka ardhė koha e provimeve. Nėse i pėrsėrisni
mėsimet pas secilės ligjėratė, ju e shtoni sasinė e punės pėr ēdo dite.
02. Kaloni mė pak kohė nė Lexim dhe mė shumė nė pėrsėritje tė asaj qė keni mėsuar.
Truri juaj ka mė shumė nevojė pėr kohė pėr reflektim (refreshment).
Ju, duhet ti jepni kohė trurit pėr tė reflektuar, hapėsirė pėr tė qen i freskėt sepse nėse nuk e bėni ketė,
dhe provoni qė me forcė tė mbani nė mend atėherė kjo praktike do t'ju kundėrpėrgjigjet, dhe rezultatet nuk do tė jenė
tė kėnaqshme.
Brenda Trurit gjinden dy lloje tė memories tė emėruara si memorie kohė-shkurtėr dhe memorie jetė-gjatė. Si punon
kjo memorie ? Tė fillojmė me memorien kohė-shkurtėr apo MKSH e cila nganjėherė quhet memorie e punės. Duhet te ndalemi edhe
nė njė pike, para se te shkojmė tutje.
Koncetrimi i Trurit
Cila ėshtė metoda e koncentrimit tė trurit kur punoni nė gjėra serioze? Pas sa kohe ndjeheni te lodhur dhe provoni
te koncentroheni nė atė qė jeni duke bėrė ? Pas sa kohe filloni tė lodheni gjatė Leximit ? Sipas psikologėve. Truri i njeriut
mund tė jetė i koncentruar vetėm pėr 25-35 minuta dhe jo mė shumė. Ēka do tė thotė kjo, kjo do tė thotė, nėse e kaloni kohen
prej 30 minutash, kohė sa Truri mund tė jetė i koncentruar, pra nėse e kaloni ketė kohe, ju nuk do tė jeni 'fer' ndaj vetvetes,
sepse truri pas asaj kohe ka nevojė pėr pushim.
Shumė njerėz kalojnė mė shumė se katėr orė duke lexuar, dhe gjithsesi pyetemi sa i duhet trurit tė tyre pėr
ta kaluar limitin? Ekziston njė praktikė e cila quhet pėrtej-natės, gjatė se cilės studentėt kalojnė tėrė natėn duke mėsuar.
Kjo praktike ėshtė shumė e dėmshme sepse gjatė tėrė ditės keni qen tė ngarkuar me punė tjera, dhe nuk keni pasur kohė tė pushoni.
Studentet duhet tė mėsojnė se si ta freskojnė Trurin nė mėnyrė qė truri tė punoj pėr juve.
03. Si punon memoria e Trurit
Truri ka dy lloje tė memories, memorie kohė-shkurtėr dhe memorie jete-gjate. Ti diskutojmė me radhe:
Memoria kohė-shkurtėr (MKSH)
Kjo memorie quhet edhe memorie e punės, roli i saj ėshtė qė tė memorizoj gjithēka qė ndodhe pėr njė periodė
te shkurte kohore. Mė herėt diskutuam edhe pėr koncentrimin e trurit, dhe kur e pėrmendim termin periodė kohė-shkurtėr ne
mendojmė nė kohėzgjatjen e koncentrimit tė trurit.
MKSH-ja memorizon gjithēka qė ndodhė brenda limitit kohor tė koncentrimit, m.j.f (me fjalė tjera) gjithēka brenda
30 minutave. Nėse vazhdoni tė lexoni apo mėsoni pas limitit kohore tė trurit kjo do tė thotė se MKSH-ja fillon prej fillimin
tė 'memoroj' gjėra tė reja, dhe fillon t'i fshij ato tė cilat i ka memorizuar, para se tė filloj koha e limitit koncentrues
prej 30 minutave.
Memoria jetė–gjatė (MJGJ)
Ėshtė e njohur edhe si memorie reflektive, roli i sė cilės ėshtė qė tė ruaj informata pėrjetėsisht, apo pėr
njė kohė tė gjatė tė pacaktuar. Nė mėnyre qė informatat tė ruhen nė ketė lloj memorie, sė pari duhet tė ruhen nė MKSH dhe
pastaj tė transferohen nė MJGJ. Nėse janė informata tė rėndėsishme. Ekziston njė raport i mirė nė mes tė kėtyre memorieve
kėshtu qė edhe njerėzit duhet ta ndėrtojnė njė raport te mirė nė mes tė kėtyre memorieve, nė mėnyrė qė ato tė funksionojnė
pėr nė favor tė tyre.
04. Si ta bėni Trurin tė punoj pėr Ju ?
Ēdonjėri duhet tė jetė i sigurt cilat janė limitet e koncentrimit tė trurit tė tij. Nėse mund tė arrini ketė,
do tė thotė se ju do ta rifreskoni trurin, pasi tė keni arritur limitin kohorė tė koncentrimit tė trurit. Llogaritni kohėn
tė cilėn i'a kushtoni punės akademike, gjithashtu llogaritni kohėn e rifreskimit apo pushimit gjatė 24 orėve. Sa orė kaloni
duke fjetur? Duke lexuar ose mėsuar? Koha pėr rifreskim, nė ligjėrata dhe koha pėr ushtrime ?
Bėni gjumė tė rehatshėm !
Studentet duhet tė kenė kujdes tė kalojnė kohė tė mjaftueshme nė gjumė, gjatė kėsaj kohe do tė pushoj edhe truri
dhe memoria. Duhet tė kaloni 6-7 orė nė gjumė, mos flini mė pak se 5 ore. Gjumi ju ndihmon qė tė pushoj truri dhe trupi.
Koha pėr lexim dhe mėsim
4 ore nė dite, mjaftojnė pėr mėsim, mos mėsoni 4 orė nė kontinuitet, ndani kėto 4 orė nė periudha tė ndryshme
ditore. p.sh. Nė mėngjes, gjatė ditės, pas dite dhe nė mbrėmje. Pėrdorni 1 orė pėr 1 interval kohor. Pėrdorni 30 minuta, pastaj
pushoni pak dhe pastaj vazhdoni edhe 30 minuta tė tjerė.
Keni kujdes nė kohėn qė e kaloni nė ligjėrata !
Zakonisht, njė student kalon mesatarisht 5 orė nė ligjėrata. A keni menduar pse orėt e mėsimit nuk zgjasin me
shume se njė orė? Kjo ėshtė kalkuluar sipas llogarisė sė limitit kohor tė koncentrimit tė trurit. Gjithashtu ėshtė llogaritur
qė nė mes orėve tė mėsimit tė ketė 15 minuta pauze.
A gjeni kohe pėr tė ushtruar ?
Ushtrimet janė tė mira edhe pėr mbajtjen e temperaturės sė trupit edhe qė tė jeni nė gjendje te shėndoshe, gjithashtu
ju ndihmojnė ta keni trurin te freskėt, shumė njerėz pas ushtrimeve e ndjejnė veten mė tė freskėt. Studentet duhet tė kalojnė
30 minuta nė ushtrime sportive p.sh duke vrapuar, nė sallė tė gjimnastikės apo nė natyrė tė freskėt ku ajri ėshtė i pastėr.
Freskia ėshtė e mirė pėr ju
Gjeni kohė pėr tė kaluar me shokėt, pėr tė shėtitur, pėr tė pėrgatitur ushqim, pėr tė luajtur ndonjė sport.
Kjo gjithashtu do tė thotė qė ju mund tė shkoni edhe ndeja tė mira dhe tė dobishme, ku diskutohet pėr jetėn,
diturinė, aktivitetin vullnetar, solidaritetin shoqėror dhe planifikimin pėr tė ardhmen. Ndani kohėn prej 7 orėve nė gjėrat
qė duhet t'i bėni, mos e pėrdorni kėtė kohė nė kontinuitet.
Ti bėjmė disa llogaritje matematikore:
24 orė tė ditės = 07 orė gjumė + 06 orė ligjėrata + 04 orė pėr mėsim + 05 pėr freskim + 01:30 orė pėr
adhurim-meditim + 30 min. ushtrime.
Kjo ėshtė mėnyra sipas tė cilės Studentet duhet tė mėsojnė dhe organizojnė kohėn pėr studime nė mėnyre qė tė
jenė sa mė efektiv.
-II-
Si ta pėrforcojmė memorien tonė ?
-Tė jeni tė kujdesshėm ndaj pastėrtisė, sidomos ndaj pastėrtisė sė dhėmbėve! Dihet se nė gojėn e njeriut eksitojnė
mese 4 milion baktere, njė pjesė e tyre paraqet florė normale tė organizmit tonė, mirėpo kur dhėmbėt janė me ushqim,
shėrben si teren i pėrshtatshėm pėr shumimin e tyre.
Dhėmbėt e prishur, shkaktojnė edhe 'kontaminim' tė gjakut, gjak i cili kalon nė tru, si i tillė nuk posedon
freskinė qė duhet tė ketė.
-Tė jeni nė lidhje tė mirė me Zotin, tė kujdesshėm nė adhurim dhe meditim. Meditimi dhe adhurimi janė dy komponent
tė cilat shėrbejnė si 'refresh' pėr memorien. Dhe njėkohėsisht 'Recycle bin' pėr shumė gjėra tė panevojshme.
- Kujdes nga mėkatet e qėllimshme, ato mund tė jenė 'virus' tė ashpėr dhe hendek nė rrugėn e diturisė.
- Fokusimi nė punė tė mira, ndihma ndaj studentėve, sidomos ndaj atyre tė cilėt kanė rezon tė dobėt nė mėsim
dhe memorizim, ngase duke mėsuar tė tjerėt mėsohemi.
- Ngrėnia e rrushit te thate dhe mjaltit pėrforcon memorien
-Provimet janė sfidė para njerėzve, pėrgatitja pėr 'Provimin e Madh' e inkurajon studentin tė mos e ndiej shumė
ankthin e provimeve tė 'vogla' tė Fakultetit.
- Nėse arrin sukses mendo s'i duhet korrur frutat e tij, e nėse dėshton njėherė mos e pėrsėrit dėshtimin !
. . . suksese nė provime ?
Pėrgatiti:
Rrahman Ferizi